घरोघरी आयुर्वेद‬

आयुर्वेदाने दुधाला सर्वोत्तम 'टॉनिक' मानले आहे. वृद्धावस्थेत तर गायीचे दूध आणि तूप नियमितपणे आहारात असावे असे आयुर्वेद आग्रहाने सांगतो. असे असले तरीही प्रत्येक गोष्टीला काही विधिनिषेध हा असतोच. दुधाचे लाभ पाहिल्यावर दूध कधी टाळावे ते पाहूया.

१. पचायला जड असल्याने अपचन झालेले असल्यास वा शौचास पातळ होत असल्यास.
२. ताप आलेला असताना; विशेषतः विषमज्वरात.
३. कफकारक असल्याने सर्दी, खोकला किंवा दमा अशा श्वसनसंस्थेच्या विकारांत.
४. फळे वा मीठ घातलेली पोळी/ भात यांच्यासह.
५. विशेषतः आंबट फळे आणि दूध यांचे पाठोपाठ सेवन करू नये.
६. रात्री झोपण्यापूर्वी दूध पिऊ नये.
७. दूध पिताना ते कोमट असावे. वैद्यांच्या सल्ल्याशिवाय थंड दूध पिऊ नये.

दूध न पचण्याची समस्या असल्यास वैद्यांचा सल्ला जरूर घ्यावा. 'आता याला/हिला कधीही दूध देता येणार नाही' असा शिक्का मारलेल्या कित्येक बालरुग्णांना अल्पशा उपचारानंतर दूध देणे सहज शक्य होते; आणि ते पचतेदेखील हे आमच्यासारख्या कित्येक वैद्यांचे नित्य अनुभव आहेत. वैद्यकीय शास्त्राच्या एका शाखेची मर्यादा ही दुसऱ्या शाखेचे बलस्थान असते हे कायम लक्षात ठेवावे!!

© वैद्य परीक्षित स. शेवडे
(आयुर्वेदतज्ज्ञ- लेखक- व्याख्याते)
श्रीव्यङ्कटेश आयुर्वेद; डोंबिवली
संपर्क: ०२५१-२८६३८३५
(टीप: कृपया लेख शेयर करताना लेखकाच्या नावासहच करावा. नाव वगळून त्याच्या मेहनतीचा अपमान करू नये. आयुर्वेदाच्या प्रचार-प्रसारार्थ हा लेख; लेखकाच्या नावासह शेयर करण्यास आपले स्वागत आहे.)