Marathi Ayush Darpan

सलाम मराठी परंपरेला आणि महाराष्ट्राच्या मराठी मातीला

सलाम मराठी परंपरेला आणि महाराष्ट्राच्या मराठी मातीला
सलाम मराठी परंपरेला आणि महाराष्ट्राच्या मराठी मातीला

Wednesday, February 16, 2011

वासुदेव बळवंत फडके


सशस्त्र क्रांतीच्या प्रवर्तकाचा जन्म
    खिस्ताब्द १८०० चे शेवटचे पर्व चालू झाले. ब्रिटिशांनी त्यांच्या कूटनीतीने संपूर्ण हिंदुस्थानवर हळूहळू कब्जा मिळविण्यास प्रारंभ केला. ब्रिटिश गव्हर्नर जनरल डलहौसीने एकामागून एक संस्थाने खालसा करण्यास प्रारंभ केला. हिंदुस्थानातील जनतेत आणि संस्थानिकांमध्ये ब्रिटिशांविरुद्ध असंतोषाचा अग्नी धुमसू लागला आणि १८५७ मध्ये स्वातंत्र्ययुद्धाचा वणवा भडकला. हिंदुस्थानात ठिकठिकाणी ब्रिटिशांविरुद्ध उठाव चालू झाले. याच धामधुमीत रायगड जिल्ह्यातील पनवेलजवळील शिरढोण या गावी ४ नोव्हेंबर १८४५ या दिवशी एका तेजस्वी बालकाचा जन्म झाला. हेच ते स्वातंत्र्य चळवळीच्या सशस्त्र क्रांतीचे प्रवर्तक वासुदेव बळवंत फडके !

ब्रिटिशांविरुद्धची पहिली ठिणगी
    वासुदेव बळवंत फडके यांचे प्राथमिक शिक्षण शिरढोणला झाल्यावर माध्यमिक शिक्षणासाठी प्रथम त्यांनी कल्याण आणि नंतर मुंबई गाठली. ब्रिटिश सरकारचे प्रशस्तीपत्रक नको म्हणून त्यांनी अंतिम परीक्षेपासून दूर रहाणे पसंत केले. नंतर एक-दोन नोकर्‍या सोडून लष्कराच्या हिशेब खात्यात नोकरीस लागले. या वेळी त्यांची मुंबईहून पुण्यास बदली झाली. पुणे येथे नोकरी करीत असतांना त्यांनी तलवारबाजी, दांडपट्टा, घोड्यावर बसणे यांचे शिक्षण घेतले. शिरढोणला असलेली त्यांची आई अत्यवस्थ असल्याचे त्यांना कळले; पण ब्रिटिश अधिकार्‍याने त्यांची रजा नामंजूर केल्याने त्यांना आईच्या अंत्यदर्शनापासून मुकावे लागले आणि इथेच वासुदेवांच्या मनात ब्रिटिशांविरुद्धची पहिली ठिणगी पडली. १८७६ ते ७८ या काळात महाराष्ट्रात भयंकर दुष्काळ पडला. दुष्काळात सापडलेल्यांना ब्रिटिश सरकार मदत 
करीत नाही, हे पाहून वासुदेवांच्या मनातील ठिणगीचे वणव्यात 
रूपांतर झाले.

भारतभूमीला स्वतंत्र करण्याची शपथ
    वासुदेव बळवंत फडकेंनी क्रांतीकारकांचे प्रेरणास्रोत असलेल्या छ. शिवाजी महाराजांना स्मरून ब्रिटीश सरकार उलथून पाडण्याची आणि भारतभूमीला ब्रिटिशांपासून मुक्त करण्याची शपथ घेतली. त्यांनी बुरुड, रामोशी समाजातील तरुणांना एकत्र आणून एक सेना उभारली. आपल्या सैन्याच्या खर्चाकरिता आणि शस्त्रास्त्रांकरिता त्यांनी गावातील धनिकांना लुटले; पण देश स्वतंत्र होताच त्यांना नुकसानभरपाई देण्याचे आश्वासनही दिले. त्यांनी ब्रिटिशांचा खजिना आणि ठाणी लुटली.
 
भारतमातेचा तेजस्वी सुपुत्राला मानाचा मुजरा
    खिस्ताब्द १८७९ मध्ये वासुदेव बळवंत फडके यांच्या बंडांनी पुणे आणि रायगड जिल्ह्यांत ब्रिटिशांना ‘दे माय धरणी ठाय’ करून सोडले ! त्यांना पकडण्यासाठी ब्रिटीश सरकारने ५ सहस्र रुपयांचे इनामही लावले; पण त्याचाही काही उपयोग झाला नाही. अखेर फितुरी आणि आजारपण यांनी जेरीस आलेले वासुदेवराव पठाणांचे पगारी सैन्य उभारण्याकरिता विजापुरास निघाले असता देवरनावडगी या ठिकाणी ब्रिटिशांनी त्यांना गाठले. त्यांच्यावर खटला चालवून जन्मठेपेची शिक्षा ठोठावण्यात आली. तुरुंगातील निकस अन्न, आत्यंतिक कष्टाची कामे, खराब हवा आणि क्षयरोग यांनी वासुदेवराव पोखरून गेले. आजारपण आणि अन्नत्यागामुळे १७ फेब्रुवारी १८८३ या दिवशी हा भारतमातेचा तेजस्वी सुपुत्र, दत्तात्रयांचा निस्सीम भक्त आणि छ. शिवाजी महाराजांचा सेवक अनंतात विलीन झाला ! १७ फेब्रुवारीला येणार्‍या त्यांच्या पुण्यदिनी, भारतमातेच्या या सुपुत्राला, आद्यक्रांतीवीराला सर्व राष्ट्रभक्तांचा मानाचा मुजरा!
    पनवेलपासून पळस्पा फाट्याच्या पुढे तीन-चार कि.मी.वर मुंबई-गोवा महामार्गावर ‘शिरढोण’ हे आद्यक्रांतीकारक वासुदेव बळवंत फडके यांचे जन्मगाव आहे. गावात वासुदेवरावांचा जन्म झाला तो वाडा आज दयनीय अवस्थेत उभा आहे. वासुदेवरावांच्या वाड्यासमोर वैâ. विष्णू गोपाळ तथा बापूसाहेब फाटक यांच्या पुढाकारांनी उभारलेले एक स्मृतीमंदिर आहे. १७ फेब्रुवारीला या स्मृतीमंदिरात वासुदेवरावांच्या पुण्यदिनाचा कार्यक्रम होणार आहे. ज्या क्रांतीवीरांच्या प्रेतांच्या पायघड्यांवरून स्वातंत्र्यलक्ष्मी चालत आली, त्या सशस्त्र क्रांतीचे प्रवर्तक आद्यक्रांतीकारक वासुदेव बळवंत फडके यांच्यासमोर सारेजण नतमस्तक होतात.
अस्तित्वाला या देशाच्या जाग आणली खरी ।
म्हणोनी तुजला संबोधन हे आद्यक्रांतीकारी ।।

प्रमेह


प्रमेह पूर्वरूप
=====================
वात-पित्त-मेदः
केल्द-मांस-शुक्र-रसैः अन्वितो बस्तिगतः श्लेष्मा (K) प्रमेहान्‌ जनयति ।
तैः कफ-शोणिताभ्यां च युक्तं पित्तं (P)।
तैः वसा-लसीका-मज्जा-ओजोभिः च वायु (V)॥
=====================
त्रयस्तु खलु दोषाः प्रकुपिताः प्रमेहान्‌ अभिनिर्वर्तयिष्यन्त,
इमानि पूर्वरुपाणि दर्शयन्ति;
तद्यथा -
०१.         जटिलीभावं केशेषु      K        
०२.         माधुर्यम्‌ आस्यस्य     K
०३.अ)     करपादयः सुप्तता      K(V)
०३.ब)     करपादयः दाह           K(P)
०४.अ)     मुख शोषं                        P
०४.ब)     तालु शोषं                        P
०४.क)     कण्ठ शोषं                       P
०५.        पिपासाम्‌                        P
०६.        आलस्यं                 K
०७.        मलं काये                            V/
०८.        कायच्छिद्रेषूपदेहं       K
०९.        परिदाहं                           P
१०.        सुप्ततां च अग्डेषु      K
११.        षट्‍पद-पिपीलिकाभिः        च शरीर-मूत्र-अभिसरणं    K
१२.        मूत्रे च मूत्रदोषान्‌       K
१३.        विस्रं शरीरगन्धं                P
१४.        निद्रां                      K
१५.        तन्द्रां च सर्वकालम्‌    K
इति ॥    
=======================
(च.नि.४/४७

वैद्य प्रशांत प्रभाकर वाघमारे


श्री पुनर्वसु आयुर्वेदिक चिकित्सालय आणि पंचकर्म केंद्रयश श्री प्लाझा ; दुकान क्रमांक : ०६ ; सेक्टर - ८;
सानपाडा ; नवी मुंबई -४००७०५.
vdppwaghmare@gmail.com
vdppw.punarvasuacpc@yahoo.in
९८६७ ८८८ २६५
--
Vd. P.P.W.Shree Punarvasu AcPc & RcYashShree Plaza.
Shop  No. - 6 ; Sector - 8.
Near 7th Day Heigh-School.
Sanpada;Navi Mubai- 400705.
vdppwaghmare@gmail.com
vdppw.punarvasuacpc@yahoo.in
9867 888 265
 
JOIN US ON facebook :
श्री पुनर्वसु आयुर्वेदीक चिकित्सालय ; सानपाडा ; न. मुं.-७०५
 
VISIT OUR WEBSITE :




कास प्रकार  

   1. वातज    (V)       
   2. पित्तज    (P)       
   3. कफज    (K)       
   4. क्षतज    (Kt)    रक्तक्षयज    (R2)   
   5. क्षयज    (Ky)    शुक्रक्षयज    (S)

 

कास लक्षणानि=>>

===========================

उरः लक्षणानि=>

   1.     शोष -                     (V)    छातीत कोरड पडते ?
   2.     शूल                        (V)    छातीत दुखते ?
   3.     अल्प रुक्‌                 (K)    छातीत थोडे थोडे दुखते ?
   4.     विभिन्नेन-एव           (Kt)    छातीत फुटल्यासारखे दुखते ?
   5.     सूचिभिः इव तीक्ष्णाभिः तुद्यमानेन शूल       
            (Kt)    छातीत तीक्ष्ण सुया टोचल्याप्रमाणे दुखते ?

===========================

कण्ठ लक्षणानि=> 

   1.      शोष       (V)                घसा कोरडा पडतो ?           
   2.      धूमको     (P)                घश्यात जळल्यासारखे वाटून धूर निघाल्याप्रमाणे वाटतो ?
   3.      उपलेपः    (K)                घश्याला आतून काहीतरी चिकटल्यासारखे वाटते ?
   4.      रुजता      (Kt)               घसा दुखतो ?  विशेषत्वाने कफ थुंकताना खुप दुखतो ?               

=========================================

वक्र लक्षणानि=>

   1.     (आस्य)    शोष    (V)                तोंड कोरडे पडते ?                       
   2.     तिक्त            (P)                तोंड कडवट पडते ?
   3.     स्निग्ध प्रसन्न    (Ky)                तोंड स्निग्ध (तेलकट) व प्रसन्न दिसते ?

=========================================

हृत  लक्षणानि=>

   1.     शूल                (V)                हृदयाशी दुखते ?           
   2.     स्तिमितं गुरु     (K)                ह्र्दयाचे ठिकाणी ओलसर व जड वाटते ?
   3.     पतति इव        (Ky)                हृदय पडते की काय असे वाटते ? =========================================

पार्श्व  लक्षणानि=>

   1.     शूल                      (V)            बरगड्यांमध्ये दुखते ?
   2.     शूल                      (Kt)            बरगड्या दुखतात ?
   3.     लुञ्च्येते इव पार्श्वे    (Ky)            बरगड्या (फासळ्या) उपटल्याप्रमाणे वाटतात ?
=========================================

 

शिरः (मूर्ध) लक्षणानि=> 

   1.     शूल               (V)                डोके दुखते ?       
   2.     स्तिमितं गुरु    (K)                डोके ओलसर व जड वाटते ?   

 =========================================

नेत्र (अक्षि) लक्षणानि=> 

   1.     पीत                (P)                डोळे पीवळे वाटतात का ?
   2.     श्रीमत्‌ नेत्रता     (Ky)                डोळे सुंदर दिसतात का ?

 =========================================

स्वर   लक्षणानि=>

   1.     क्षय       (V)                आवाज थकलेला वाटतो का ?           
   2.     वैस्वर्यं    (P)                आवाज बदललेला वाटतो का ?           
   3.     वैस्वर्यं    (Kt)                आवाज बदललेला वाटतो का ?       

 =========================================

कास वेग   लक्षणानि=>
1.    महा                              (V)        खोकल्याची उमळ जोरात येते का ?       

 2.   प्रततं कासवेगेन ज्योतिषामिव दर्शनम्‌    (P)        खोकल्याची मोठी उमळ आली असता डोळ्यापुढे ...................................................................   काजवे   चमकल्यासारखे होते का ?               

 3.    बली                    (Kt)        खोकल्याची उमळ जोरात येते का ?

 =========================================

कफं   लक्षणानि =>

1.   शुष्क कृच्छ्रात्‌                                (V)        खोकल्यात कोरडा व कष्टाने पडतो का ?           

 2.   पीत                                            (P)        खोकल्यात पडणारा कफ पीवळा आहे का ?

 3.  घन - स्निग्ध - श्वेत                         (K)        खोकल्यात पडणारा कफ घट्ट - चिकट - पांढरा येतो का ?               

 4.  सशोणितं - पीतं -श्यामं च                             खोकल्यात रक्तमिश्रित / पीवळसर / काळपट

    शुष्कं च ग्रथितं कुथितं बहु ष्ठीवेत्‌ !      (Kt)        कोरडा व घट्ट , कुजलेला असा पुष्कळ कफ पडतो का ?           

  5. पूतिपूयोपमं पीतं विस्रं हरित लोहितम्‌  (Ky)     पुप्रमाणे पीवळा दुर्गंधी हिरवा लाल कफ पडतो का ?  

 

================================

केवल वातज लक्षणानि =>

   1. मोह    +        (V)            सभोवताली चाललेल्या गोष्टी समजत नाहीत असे वाटते का ?       
   2. क्षोभ    +        (V)            अंगात दाह झाल्यासारखे वाटते का ?
   3. रुजा    महा        (V)               
   4. स्वनम्‌    महा        (V)   
   5. उपशय    कफं शुष्कं कृच्छ्रान्मुक्त्वा    (V)

================================

केवल पित्तज लक्षणानि=>

   1. भ्रमः         +        (P)   
   2. अम्लकः    +        (P)

================================

केवल कफज लक्षणानि=>

   1. सदनं    +        (K)
   2. अरूची    +        (K)
   3. पीनस    +        (K)

================================

व्दिदोष व्यवच्छेदक लक्षणानि =>

१. ज्वर    +        (P)   

             +        (Ky)   

 

२.तृष्णा    +        (P)               

              +        (Kt)                   

 

३.अड्‍ंगहर्ष     +        (V)               

   (रोमहर्ष)    +        (K)               

 

४.वमन (छर्दी)    पित्त / असृक्‌        (P)               

                                      +        (K)                   

==================================

 केवल क्षतज लक्षणानि =>

 

1.पर्वभेद                    +    (Kt)                   
2.कम्प                     +    (Kt)                   
3.पारावत् इव कूजन        +    (Kt)
4.सासृक्‌ मूत्रत्वं             +    (Kt)                       
5.पृष्ठकटी ग्रहः             +    (Kt)

6.वीर्य हीयते            +    (Kt)                   
7.रूचि हीयते            +    (Kt)
8.वर्ण हीयते             +    (Kt)                       
9.क्षीणत्व               +    (Kt)

==================================

क्षतज क्षयज लक्षणानि =>

 

1.पक्तिः हीयते        +    (Kt)                   

        *बहु अशित्वं         (Ky)

 

2.बलं हीयते        +    (Kt)                   

        क्षयः               (Ky)

 ===============================

केवल क्षयज लक्षणानि =>

   1. अकस्मात्‌ उष्ण-शीतेच्छा        *+    (Ky)                   
   2. दशन         श्रीमत्‌                     (Ky)                   

 

- वैद्य प्र प्र व्याघ्रसुदन॥

संदर्भग्रंथ ः- अष्टांग ह्र्दय (wht els???)॥





वैद्य प्रशांत प्रभाकर वाघमारे


श्री पुनर्वसु आयुर्वेदिक चिकित्सालय आणि पंचकर्म केंद्रयश श्री प्लाझा ; दुकान क्रमांक : ०६ ; सेक्टर - ८;
सानपाडा ; नवी मुंबई -४००७०५.
vdppwaghmare@gmail.com
vdppw.punarvasuacpc@yahoo.in
९८६७ ८८८ २६५
--
Vd. P.P.W.Shree Punarvasu AcPc & RcYashShree Plaza.
Shop  No. - 6 ; Sector - 8.
Near 7th Day Heigh-School.
Sanpada;Navi Mubai- 400705.
vdppwaghmare@gmail.com
vdppw.punarvasuacpc@yahoo.in
9867 888 265
 
JOIN US ON facebook :
श्री पुनर्वसु आयुर्वेदीक चिकित्सालय ; सानपाडा ; न. मुं.-७०५
 
VISIT OUR WEBSITE :











Visit Our Page