पथ्य व अपथ्य

🌹 पथ्य व अपथ्य  🌹

पथ्यं पथो$नपेतं यद्यच्चोक्तं मनसः प्रियम् |
यच्चाप्रियमपथ्यं च नियतं तन्न लक्षयेत् ||
मात्राकालक्रियाभूमिदेहदोषगुणान्तरम् ||

जो आहार आहारीय पदार्थ शरीरातील स्रोतसांकरिता अहितकर नाहीत आणि शरीर मन दोन्हींकरिता हितकारक आहेत अशा पदार्थांना पथ्यकर खाण्यास उपयुक्त पदार्थ म्हणतात.
याऊलट जो आहार शरीरातील स्रोतसांकरिता तसेच मन शरीराकरिता अहितकर असतो अशा आहार अपथ्यकर खाण्याकरिता अहितकरच असेल.
पथ्य व अपथ्य हे निश्चित कधीच नसते.
कारण पदार्थाच्या मात्रेनुसार, काळानुरूप, क्रिया संस्कारारूनुप, देशानुरूप, प्रत्येकाच्या शरीरानुसार, शरीरातील दोषांच्या अवस्थेनुसार परिवर्तन दिसुन येईल...
काही वेळा पथ्यकर आहार अपथ्यकर बनेल तर काही वेळा अपथ्यकर आहार पथ्यकर बनेल.
यामुळेच पथ्यकर व अपथ्यकर याची निश्चिती मात्रा काल क्रिया संस्कार, देश, देह, दोष यानुसारच ठरवावी लागेल...

समजण्यासाठी उदाहरण

दुध पथ्यकर जीवनीय पदार्थ आहे...
अत्याधिक मात्रेत अपथ्यकरच होईल.
दुध फ्रीजमधुन काढुन तसेच गरम न करता प्याले किंवा न तापवता थंडच दुध प्याले तर अपथ्यकरच होईल.
दुध फळांसह फ्रुटसलाड मिल्कशेक स्वरूपातील वा मीठासह वा आंबट पदार्थांसह नेहमीच अपथ्यकर अहितकारकच असेल.
अनुप देशात अत्याधिक दुग्धपान हे देशाच्या विरूध्दच म्हणजे अपथ्यकरच होईल.
शरीरातील कफदोष वाढलेला असताना किंवा नविन ताप असताना दुग्धपान विषवत अपथ्यकारक अहितकारकच असेल.
स्थुल देहात म्हशीचे दुध अपथ्यकारकच होईल...
असा प्रत्येक आहारीय पदार्थाचा प्रत्येक मनुष्यानुसार वेगवेगळ्या पध्दतीने विचार करावाच लागतो
व्यक्तीपरत्वे पथ्यकारक व अपथ्यकारक पदार्थ बदलतील. यात कुठलीही शंका नसावी.

वैद्य गजानन मॅनमवार
Mob no - 9028562102, 9130497856